Tại sao doanh nghiệp xây dựng phải theo dõi chặt chẽ các chỉ số tài chính?
Ngành xây dựng vận hành dựa trên ứng vốn, biến động giá vật liệu, thanh toán theo giai đoạn và rủi ro tiến độ cao. Chỉ cần một thay đổi nhỏ cũng có thể bào mòn biên lợi nhuận của cả dự án. Vì vậy, nắm chắc các chỉ tiêu tài chính giúp doanh nghiệp phát hiện sớm rủi ro, điều chỉnh kịp thời và duy trì dòng tiền lành mạnh.
1. Thanh khoản: Làm sao biết doanh nghiệp có đủ tiền để vận hành?
Q: Vì sao thanh khoản quan trọng?
Nếu vốn lưu động hoặc tiền mặt không đủ để trả nợ ngắn hạn, doanh nghiệp buộc phải xoay xở vốn, vay nợ hoặc dừng dự án. Thanh khoản yếu là tín hiệu cảnh báo dòng tiền đang gặp vấn đề.
Q: Doanh nghiệp nên theo dõi chỉ số nào?
- Tỷ số thanh toán hiện hành = Tài sản ngắn hạn / Nợ ngắn hạn
- 1: Có khả năng thanh toán
- 1,3–1,5: Thường được xem là an toàn hơn
- Quá cao: Tiền mặt nhàn rỗi chưa được sử dụng hiệu quả
Q: Làm sao duy trì thanh khoản ổn định?
- Theo dõi dòng tiền dự báo
- Kiểm soát thu – chi theo tuần
- Đánh giá các khoản tồn kho và hợp đồng dở dang
2. Công nợ phải thu: Thu tiền chậm là rủi ro lớn nhất của ngành xây dựng
Q: Vì sao quản lý công nợ lại là tối quan trọng?
Doanh nghiệp ứng vốn trước rồi mới thu tiền theo tiến độ, nên bất cứ khoản thu nào kéo dài đều làm dòng tiền “nghẽn”.
Q: DSO (Days Sales Outstanding) cho biết điều gì?
- Đo thời gian trung bình để thu được tiền sau khi xuất hóa đơn
- DSO càng cao → dòng tiền càng chịu áp lực
- Nhiều doanh nghiệp xây dựng có DSO 50–60 ngày vì đặc thù giữ lại bảo hành
Q: Làm sao cải thiện thu hồi công nợ?
- Báo cáo tuổi nợ chi tiết
- Quy trình nhắc nợ rõ ràng
- Chiết khấu thanh toán sớm
- Tự động hóa nhắc công nợ bằng ERP
3. Công nợ phải trả: Kéo dài bao nhiêu là hợp lý?
Q: Kéo dài thời gian thanh toán có lợi không?
Có – nếu giúp giữ tiền mặt trong doanh nghiệp. Nhưng:
- Chậm quá mức → mất chiết khấu, mất uy tín
- Nên duy trì DPO ở mức phù hợp với từng nhà cung cấp
Q: Thế nào là cân bằng giữa thu và trả?
- DSO giảm nhưng DPO giữ ổn định
- Không để nhà thầu phụ thiếu thanh khoản
- Tối ưu chu kỳ dòng tiền tổng thể
4. Cơ cấu vốn: Bao nhiêu nợ là “đủ tốt”?
Q: Debt to Equity (D/E) phản ánh điều gì?
- Cho biết mức độ sử dụng nợ vay
- D/E cao → chi phí lãi vay lớn, rủi ro cao
- Nhiều chuyên gia khuyến nghị mức 1,0–1,5 cho doanh nghiệp xây dựng
Q: Khi nào cần điều chỉnh cơ cấu vốn?
- D/E tăng nhanh qua từng quý
- Áp lực trả nợ chiếm tỷ trọng lớn trong dòng tiền
- Ngân hàng giảm hạn mức tín dụng
Giải pháp: tăng vốn chủ, tái cơ cấu khoản vay, hoặc trả bớt nợ từ lợi nhuận giữ lại.
5. Kiểm soát chi phí dự án: “Lá chắn” quan trọng nhất để giữ lợi nhuận
Q: Chi phí dự án bị đội lên do đâu?
- Giá vật tư biến động
- Sai sót thi công (rework)
- Dự toán thiếu chính xác
- Quản lý tiến độ kém
Q: Những chỉ số cần theo dõi?
- CV (Cost Variance): Chênh lệch giữa chi phí dự kiến và chi phí thực tế
- CPI (Cost Performance Index):
- = Ngân sách dự toán / Chi phí thực tế
- CPI ≥ 1 → dự án đang có lãi
- Tỷ lệ rework
- Có thể chiếm 5–20% chi phí dự án
- Là “kẻ thù thầm lặng” của lợi nhuận
Q: Làm sao giảm rework?
- Kiểm soát chất lượng lớp – lớp
- Sử dụng BIM, laser scan
- Đánh giá nguyên nhân sai sót theo tuần
- Đào tạo nâng cao tay nghề
6. Tỷ lệ trúng thầu và backlog: Chỉ báo doanh thu tương lai
Q: Tỷ lệ trúng thầu nói lên điều gì?
- Chỉ báo sớm về doanh thu 3–6 tháng tới
- Nếu giảm liên tục → doanh thu tương lai sẽ bị ảnh hưởng
Q: Backlog có ý nghĩa gì?
- Giá trị hợp đồng đã ký nhưng chưa thực hiện
- Backlog cao và ổn định = dòng doanh thu tương lai chắc chắn
Q: Làm sao cải thiện tỷ lệ trúng thầu?
- Phân tích lý do thắng/thua thầu
- Tối ưu năng lực hồ sơ năng lực
- Cải thiện quy trình dự toán
7. Leading KPI và Lagging KPI: Hiểu để quản lý hiệu quả
Q: Lagging KPI là gì?
- Phản ánh kết quả đã xảy ra
- Ví dụ: lợi nhuận ròng, dòng tiền ròng, D/E cuối năm
Q: Leading KPI là gì?
- Cảnh báo sớm xu hướng tương lai
- Ví dụ: DSO tăng, CPI < 1, backlog giảm, tỷ lệ trúng thầu giảm
Q: Doanh nghiệp nên theo KPI nào?
- Cần cả hai
- Leading để phát hiện sớm
- Lagging để xác nhận kết quả và đánh giá hiệu suất
8. Công nghệ giúp tối ưu tài chính: ERP, Dashboard và AI
8.1 ERP mang lại điều gì cho doanh nghiệp xây dựng?
Q: Vì sao ERP quan trọng cho ngành xây dựng?
ERP kết nối tài chính – dự án – mua hàng – hợp đồng thành một luồng dữ liệu liền mạch, giúp:
- Cập nhật chi phí theo khối lượng hoàn thành
- Theo dõi DSO, DPO, D/E theo thời gian thực
- Tạo báo cáo lãi/lỗ theo dự án chỉ với vài thao tác
Q: Nên chọn ERP nào?
Doanh nghiệp có thể cân nhắc các nền tảng sau:
- Acumatica Cloud ERP – mạnh về xây dựng, F&B, sản xuất phức tạp; mobile-first; không giới hạn user; linh hoạt cho doanh nghiệp đang mở rộng nhanh
- SAP S/4HANA – phù hợp tập đoàn lớn, đa quốc gia
- Oracle NetSuite – phổ biến cho doanh nghiệp tăng trưởng nhanh
- Microsoft Dynamics 365 – mạnh về tích hợp hệ sinh thái
- Odoo – linh hoạt cho doanh nghiệp vừa và nhỏ
Chi phí triển khai ERP thay đổi theo quy mô và phạm vi, doanh nghiệp nên liên hệ đối tác để được báo giá tham khảo.
8.2 Dashboard thời gian thực: “bảng điều khiển sức khỏe tài chính”
Dashboard cho phép lãnh đạo quan sát:
- Dòng tiền hiện tại
- Lợi nhuận theo dự án
- CPI, CV theo từng hạng mục
- DSO, DPO
- Giá trị backlog
Chỉ cần vài giây để phát hiện “đèn đỏ” thay vì chờ báo cáo cuối tháng.
8.3 AI & Machine Learning nâng tầm quản trị tài chính
AI có thể dự báo điều gì?
- Nguy cơ vượt chi phí
- Nguy cơ trễ tiến độ
- Khách hàng nào sắp thanh toán trễ
- Hạng mục chi phí nào bất thường
- Mô phỏng dòng tiền trong điều kiện biến động giá
Lợi ích đối với CFO/CEO
- Biết trước rủi ro thay vì xử lý hậu quả
- Quyết định nhanh hơn, dựa trên dữ liệu
- Tối ưu lợi nhuận và dòng tiền liên tục
Kết luận
Quản trị tài chính trong xây dựng không chỉ là ghi nhận số liệu mà là dự đoán, ngăn chặn và tối ưu. Các chỉ số tài chính cốt lõi – từ thanh khoản, công nợ, D/E đến CPI và tỷ lệ trúng thầu – đều là “bản đồ” giúp lãnh đạo điều khiển doanh nghiệp vượt qua biến động thị trường.
Và khi kết hợp cùng ERP hiện đại, dashboard thời gian thực và AI dự báo, doanh nghiệp không chỉ nhìn thấy hiện tại mà còn nhìn trước tương lai, giúp giảm rủi ro, tăng biên lợi nhuận và duy trì tăng trưởng bền vững
